Protestantyzm w Toruniu

Początki   ruchu   reformacyjnego   w   Toruniu   datują   się na    rok    1520    (czyli    już    3    lata    po    przybiciu    przez Marcina    Lutra    95    tez    w Wittenberdze).    W    tym samym   roku   król   Zygmunt   I   Stary   wydał   w   Toruniu dekret,       zakazujący       rozpowszechniania       pism reformacyjnych.   Oficjalnie   miasto   przyjęło   Wyznanie Augsburskie    na    mocy    przywileju    króla    Zygmunta Augusta      i      pierwsze      publiczne      nabożeństwo ewangelickie    odbyło    się    25    marca    1557    r.    Obok dominującego   nurtu   niemieckiego,   od   początku   po stronie    protestantyzmu    opowiedziała    się    również polska   mniejszość.   Pośród   polskich   kaznodziejów   w Toruniu    byli    przedstawiciele    luteran,    ewangelików reformowanych i braci czeskich. Największy   okres   świetności   miasta   to   przełom   XVI   i XVII     wieku,     pod     opieką     burmistrza     Henryka Strobanda.    Uczynił    on    z    Torunia    centrum    myśli humanistycznej   i   religijnej,   z   którym   mógł   równać się     jedynie     Gdańsk,     mający     znacznie     większy potencjał ekonomiczny. Okres   ten   łączy   się   przede   wszystkim   z   powstaniem Gimnazjum      Miejskiego,      uczelni,      naówczas,      o europejskiej       sławie,       ściągającej       najlepszych nauczycieli.     Z     istnieniem     Gimnazjum     łączą     się nazwiska   wielkich   twórców   oświaty   i   humanistów. Był    to    Maciej    Breu,    twórca    toruńskiej    ordynacji szkolnej   i   pierwszy   rektor   Gimnazjum,   Kasper   Friese, którego   ambicją   było   nadanie   Gimnazjum,   jeśli   nie statusu,   to   przynajmniej   rangi   Akademii   (to   ostatnie mu     się     udało),     Piotr     Zimmermann     –     kolejny zasłużony   pedagog   i   rektor,   Ulryk   Schober   –   poeta   i pedagog,   Franciszek   Tidicaeus   –   wybitny   lekarz   – oraz   znani   pastorzy   i   kaznodziejowie   Marcin   Trisner, Konrad   Graser   Starszy,   Jan   Turnowski   i   Paweł   Orlicz. Z   istnieniem   Gimnazjum   łączą   się   również   nazwiska wielkich     mecenasów     sztuki,     czyli     fundatorów stypendiów,   jak   np.   W.   Altenhofa   czy   G.   Krivesa, którzy      przeznaczali      astronomiczne      sumy      na wykształcenie   niezamożnych   uczniów   w   miejscowym Gimnazjum     i     kontynuowanie     ich     edukacji     na zagranicznych    uniwersytetach.    Znanymi    uczniami Gimnazjum    byli    wybitny    przyrodnik    Jan    Jonston, magnaci     Andrzej     i     Rafał     Leszczyńscy,     historyk Reformacji    Stanisław    Lubieniecki,    filozof    i teolog Abraham Calovius. Toruń    był    tyglem,    w    którym    spotykały    się    na przyjaznym   gruncie   (chlubny   wyjątek   w   ówczesnym świecie)    różne    wyznania    protestanckie    –    oprócz luteran     również     kalwini     i     bracia     czescy     oraz mennonici.     Trzy     pierwsze     ruchy     oddziałują     na Gimnazjum,   w którym   pod   koniec   XVI   w.   wykładają profesorowie       związani       silnie       nie       tylko       z luteranizmem,   ale   również   z   żyjącymi   w   symbiozie kalwinami   i   braćmi   czeskimi.   Wytworzyło   to   klimat tolerancji,   co   ważne   o   tyle,   iż   działo   się   to   wbrew ówczesnym   wpływom   sztywnej   ortodoksji   luterskiej, w    duchu    raczej    Zgody    Sandomierskiej    z    1570    r. (pierwszego   „ekumenicznego”   dokumentu   w   Polsce, porozumieniu       wszystkich       głównych       nurtów protestantyzmu).   Zaowocowało   to   również   postawą pobratymstwa   z   polskojęzyczną   szlachtą   kalwińską   z innych   dzielnic   Rzeczpospolitej.   Toruń   był   również znany   z   gościnności   dla   przybyszów   z   dalekich   stron, przybywających   pobierać   tu   nauki.   W   1595   r.   odbył się     tutaj     wspólny     synod     generalny     luteranów, kalwinistów   i   braci   czeskich,   jeden   z największych, jeśli    nie    największy,    w    historii    Rzeczypospolitej. Autorzy    katoliccy    podkreślają,    że    nie    osiągnięto jedności     organizacyjnej,     co     jakoby     przekreślało dokonania   synodu.   Należy   jednak   zwrócić   uwagę,   że dla   protestantów   zawsze   jedność   organizacyjna   jest drugorzędna       wobec       rozpoznania       tożsamości duchowej,   która   w   teologii   protestanckiej   przekracza ramy   hierarchiczne   i   strukturalne.   Synod   ten   należy więc     postrzegać     jako     jedno     z     najważniejszych wydarzeń     ekumenicznych     ówczesnego     polskiego protestantyzmu. Jego       kontynuacją       wydaje       się       Colloquium Charitativum   z   1645   r.   Zarzewiem   tego   wydarzenia był   wpływ   irenistycznych   przekonań,   np.   postaci   tak znanych   jak   Jan   Amos   Komeński   czy   Marcin   Opitz   na postawę      niektórych      ważnych      duchownych      w Rzeczypospolitej,    w różnych    wyznaniach    (w    tym    i katolickim).   I   tak   w   listopadzie   1643   r.,   ulegając   tym wpływom   synod   biskupów   katolickich   wydaje   list   – odezwę     do     protestantów,     zapraszając     ich     na „braterską   rozmowę”   (Colloquium   Charitativum)   do Torunia. Warto   jeszcze   wspomnieć   o   mennonitach,   którzy   w dużej    mierze    są    ojcami    dzisiejszych    toruńskich protestantów.        Przedstawiciele        tego        prądu reformacyjnego   pojawili   się   na   tych   terenach   bardzo szybko,     osiadając     przed     końcem     XVI     w.     w należących    do    Torunia    wsiach    po    obu    stronach Wisły,     m.in.     w     Górsku,     Wielkiej     Nieszawce     i Czerniewicach.

Czasy współczesne

Protestanci   w   Toruniu   są   dziś   reprezentowani   przez kilka   kościołów   różnych   nurtów.   Z   przedwojennych społeczności       protestanckich       Torunia       ciągłość zachował    jedynie    Kościół    luterański.    Wieloletnim pastorem   tej   parafii   był   ksiądz   Jan   Molin,   aktualnym proboszczem jest ks. Michał Walukiewicz. W   latach   ’80   XX   wieku   w   Toruniu   rozpoczął   pracę Tadeusz       Tołwiński,       pastor       zboru       Kościoła Ewangelicznych          Chrześcijan.          W          latach osiemdziesiątych    pojawiły    się    także    kolejne    dwa wyznania:    Kościół    Zielonoświątkowy    oraz    dzięki staraniom     pastora     Adama     Gutsche     –     Kościół Chrześcijan   Baptystów.   Kościoły   te   istniały   w   Toruniu także    przed    wojną,    jednak    zawierucha    wojenna    i lata komunizmu przerwały ciągłość historyczną. Na    początku    lat    ’90    XX    w.    powstał    (obecnie    nie istniejący)     niezależny     Kościół     Chrześcijański     w Toruniu.   Po   wielu   dynamicznych   zmianach   wyłoniły się    z    tego    zboru    społeczności:    niesformalizowana grupa,     nawiązująca     do     ideałów     tzw.     Kościoła braterskiego     (ang.     brethren     church)     i     Kościół „Chrystus      dla      Wszystkich”,      część      członków społeczności       zasiliła       też       szeregi       Kościoła Zielonoświątkowego.   W   Toruniu   reprezentowany   jest także      Kościół      Adwentystów      Dnia      Siódmego. Ostatnimi   laty   do   grona   społeczności   protestanckich dołączył   Kościół   Boży   w   Toruniu.   Zaś   pod   szyldem: Kościół     Dla     Torunia     “Freedom”,     swoją     pracę rozpoczął   drugi   Zbór   Kościoła   Zielonoświątkowego. Niedawno     w     Toruniu     swojego     miesca     szuka Społeczość      będąca      częścią      Zboru      Kościoła Chrześcijan Baptystów K5N z Poznania.

Nabożeństwa protestanckie

W     naszym     mieście     aktualnie     działa     kilka Kościołów     różnych     nurtów     protestantyzmu. Zachęcamy   do   odwiedzania   tych   społeczności   na nabożeństwach.

Strona jest poświęcona

toruńskiemu protestantyzmowi,

zarówno w wymiarze

historycznym jak i współczesnym.

Protestantyzm – geneza

Protestantyzm,   obok   katolicyzmu   i   prawosławia,   jest jedną   z   głównych   gałęzi   chrześcijaństwa.   Do   nurtu protestanckiego     zalicza     się     wspólnoty     religijne powstałe      na      skutek      ruchów      reformacyjnych wewnątrz    Kościoła    rzymskokatolickiego    oraz    (w kolejnych   stuleciach)   ruchów   przebudzeniowych   w łonie    macierzystych    wyznań    protestanckich.    Sam termin     „protestantyzm”     pochodzi     od     protestu złożonego   przez   ewangelików   (luteran)   w   1529   roku podczas    sejmu    Rzeszy    w    Spirze    przeciw    uchwale zabraniającej zmiany wyznania na ewangelicyzm. W   łonie   Kościołów   protestanckich   wyróżnić   można kilka     wiodących     wyznań,     z     czego     główne     to: luteranizm,      kalwinizm,      anglikanizm,      baptyzm, metodyzm,   adwentyzm   i   pentekostalizm   (czyli   nurty zielonoświątkowe).   Jako   ciekawostkę   można   podać, że   40%   wszystkich   chrześcijan   to   protestanci   (na drugim   miejscu   po   katolicyzmie),   równocześnie   są najdynamiczniej         rozwijającą         się         gałęzią chrześcijaństwa.    Statystyka    ta    dotyczy    oczywiście populacji ogólnoświatowej. Jednak   już   przed   Reformacją   występowały   w   łonie Kościoła     rzymskokatolickiego     nurty     dążące     do odnowy   Kościoła   (tzw.   Prereformacja).   Część   tych ruchów    dała    początek    nowym    zakonom    w    łonie Kościoła   rzymskiego,   część   zaś   nowym   Kościołom. Wśród    tych    ostatnich    można    wymienić    choćby waldensów    i    husytów,    ze    względu    na    zbieżność poglądów    i    postulatów    z    późniejszą    reformacją, nurty te często zalicza się do protestantyzmu. Główne      tezy      protestantyzmu      (wspólne      dla większości nurtów): • nadrzędność Pisma Świętego nad Tradycją; •   uznanie   Jezusa   Chrystusa   za   jedynego   pośrednika między Bogiem a ludźmi; •     odrzucenie     sukcesji     apostolskiej,     rozumianej wyłącznie jako sukcesja urzędu; •     przyjęcie     zasady     powszechnego     kapłaństwa wszystkich wierzących; •   zaniechanie   jednego   lub   więcej   elementów   kultu uznawanych   w   protestantyzmie   za   heterodoksyjne np.:   kult   obrazów,   kult   relikwii,   kult   świętych,   kult Marii, ideę transsubstancjacji, kult świętych miejsc. Teologia    protestancka    zawsze    podkreślała    główne doktryny   biblijne   odnośnie   boskości   Chrystusa,   Jego narodzenia   z   dziewicy,   śmierci   za   grzechy   ludzkości, zmartwychwstania    w    ciele,    wniebowstąpienia    oraz powtórnego        przyjścia.        Podkreślano        także konieczność    łaski    Bożej    i    Ducha    Świętego    do prowadzenia świętego życia.